[ Pobierz całość w formacie PDF ]
pierwszenstwo slowom przed gestami i symbolami. Jezyk ideologiczny jest rodzajem liturgii
laczacej kanon niemal swietych tekstow (od Marksa do Stalina), slow i formul-kluczy
niezmiennie wypowiadanych w przemowieniach, co prowadzi do powstania slynnego
drewnianego jezyka. Jeszcze niedawno, z okazji kolejnej rocznicy Rewolucji
Pazdziernikowej, liczne mowy poprzedzaly wielka defilade na Placu Czerwonym.
Mozna zastanowic sie w tym przypadku, czy nie powstaje rozdzwiek miedzy bezwzglednym
przekonaniem a rytualnoscia oraz czy przetrwanie zawdziecza ona pewnej inercji, traca sporo
z poczatkowego znaczenia, lecz zachowujac funkcje odniesienia - szczegolnie istotna dla
rozpoczecia reform (w erze Gorbaczowa). Problem istnieje niezaleznie od systemu
politycznego: gromadzenie sie tlumow wokol upadajacych symboli i stereotypowe
przemowienia podczas ceremonii nadal swiadcza o zbiorowej tozsamosci poszukujacej
wyrazu, ktory moglby ja odrodzic, ale nie zniszczyc.
W Iranie spotykamy zaskakujace polaczenie wladzy z rytualami - politycznymi i religijnymi.
Rewolucja islamska laczy powrot do przeszlosci (integrysci, wladza ajatollahow, czadory dla
kobiet) z promowaniem rytualow masowych (zgromadzenia, marsze, wrogie okrzyki pod
adresem zagranicy), czyli buduje rezim wzorowany na nazizmie.
2. Rytualy sportowe.
Wydaje sie, ze przechodzac z dziedziny wladzy spolecznej do wyczynow sportowych,
zmieniamy poziom wartosci. Jednak system regul i gra namietnosci sa tutaj takze obecne.
Uprawianie sportu i zamienianie go w spektakl siega korzeniami starozytnosci i istnialo
rowniez w sredniowieczu. Nie nalezy wierzyc pobieznym analizom, czesto anachronicznym,
ktore temu przecza, poniewaz dawne igrzyska olimpijskie byly mocno zwiazane z systemami
spolecznymi i lokalnymi (wyraznie rozniacymi sie od naszych), ktorym zawdzieczaly
znaczenie i wlasny styl. Wspolczesny sport tez posiada pewne specyficzne cechy: swiecki
charakter czasu i miejsca spotkan, jednakowe dla wszystkich warunki rywalizacji,
specjalizacje, racjonalizacje regul, poscig za rekordami.
Znaczny rozwoj roznych dziedzin sportu wynika dzisiaj zarowno z powszechnego dazenia do
wyczynow i panowania nad cialem, jak i z rozglosu nadawanego zawodom przez media. Jak
zauwaza antropolog C.Auge, podczas telewizyjnej retransmisji meczow pilki noznej po raz
pierwszy w historii ludzkosci w regularnych odstepach czasu, o ustalonej godzinie, miliony
ludzi zasiadaja przed swym domowym oltarzem, aby uczestniczyc w celebrowaniu tego
samego rytualu, w ktorym 23 celebransow odgrywa dramat przed wielotysiecznym tlumem
powstajacym i krzyczacym zaleznie od przebiegu gry1.
Dyscypliny sportowe poprzez swoj ceremonial, scisle reguly oraz implikacje symboliczne sa
zblizone do rytualow, lecz bardzo trudno calosciowo przyporzadkowac je do okreslonej grupy
obrzedow. Wywodza sie z indywidualnych rytualow cielesnych, ale na poziomie zachowan i
wartosci zbiorowych bliskie sa rytualom grupowym. Jednak przez swoj publiczny i
spektakularny charakter spelniaja oczekiwania spoleczenstwa masowego - szeroki dostep,
wypelnianie wolnego czasu, szukanie zbiorowych emocji zwiazanych z gra, wielokrotne
wspolzawodnictwo miedzy miastami i narodami.
Uwazna obserwacja imprez sportowych wykazuje obecnosc licznych rytualow, a dazenia do
sukcesu i postepu coraz bardziej przenikaja elementami symbolicznymi, na co wskazuje
J.Raharisoa. Widac to juz w etapie przygotowan do rywalizacji sportowej. Na poczatku
treningu zawodnicy narzucaja sobie inny rytm zycia, diete, czesciowe odosobnienie - odbywa
sie cos na ksztalt obrzedu oczyszczenia implikujacego liczne ofiary (wysilek, ograniczenia,
czasem cierpienia). Na poziomie zbiorowym, gdy chodzi o przygotowanie ekipy, mamy do
czynienia z obrzedami przyjecia. Kariera sportowca obfituje w ten wlasnie rodzaj rytualow
zwiazanych z inicjacja, a nastepnie z promocja: otrzymywanie stopni, podzial na kategorie
wiekowe (mlodzicy, juniorzy, seniorzy).
Rytualy zwiazane z ubraniem: ubior zalezy od dyscypliny sportowej (kostium, spodenki,
kimono), klubu (kolor, emblemat) i rangi zawodnika (opaska, numer). Oprocz funkcji
sygnalizacyjnej i odrozniajacej rytualy te pelnia role symboliczna wzmacniajaca tozsamosc
[ Pobierz całość w formacie PDF ]