[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dą\enie członków zbiorowości do wykształcenia i posiadania wspólnej organizacji politycznej w
postaci państwa. Państwa, które promując określone dą\enia integracyjne (np.w plemiennej formie
rozwoju społecznego) stoi jednocześnie na stra\y języka, religii, określonego typu wierzeń i
obyczajów m.in. poprzez wprowadzanie narodowego systemu oświaty i wychowania. Na początku
wieku R-Dmowski pisał, i\ "Naród jest wytworem \ycia państwowego. Wszystkie istniejące
narody mają swoje własne państwo albo je kiedyś miały i bez państwa \aden naród nie powstał...
Naród mo\e utracić państwo i nie przestaje być narodem, je\eli nie zerwał nici moralnego związku
z tradycją państwową(...)
d) Naród jako wspólnota kulturowa.
Zgodnie z poglądami zwolenników tego typu definicji naród, jako specyficzna zbiorowość,
kształtowany jest przede wszystkim przez wartości kulturowe, historycznie ukształtowane, uznane i
pomna\ane przez tę zbiorowość. Stąd te\ to\samość narodową mo\na utrzymać a nawet wzmocnić
wtedy, gdy na miejsce utraty niepodległości państwowej (jako przykład podaje się dzieje Wielkiej
Emigracji polskiej w XIX stuleciu). S.Ossowski, który wprowadził do socjologii rozró\nienie
między "ojczyzną prywatną" i "ojczyzną ideologiczną" pisał, i\ "Naród nie musi być zbiorowością
zamieszkującą zwarcie jakieś określone terytorium - chocia\ zakłada się, \e taką zbiorowością być
powinien -musi natomiast posiadać wspólną dla wszystkich swych członków ojczyznę. Ojczyzna
stanowi bogaty zespól wartości odgrywający doniosłą rolę w kulturze narodowej, a pewna swoista
postawa względem ojczystego terytorium jest nieodzownym elementem tej kultury; nieodzownym
w tym sensie, \e nie byłoby podstawy, aby kulturę pozbawioną tego elementu nazywać kulturą
narodową, a zbiorowości o takiej kulturze - narodem".129 Ten typ wartości S.Ossowski nazwał
"ojczyzną ideologiczną", stwierdzając zarazem, i\ "Ojczyzna istnieje tylko w rzeczywistości
subiektywnej grup społecznych, które są wyposa\one w pewne elementy kulturowe...Cechy
ojczyzny są zawsze funkcją obrazów, które z jej imieniem łączą członkowie pewnej
zbiorowości".130 Ojczyzna prywatna zaś to terytorium, na którym urodziliśmy się i wychowali. Jak
stwierdza zaś sam autor, stosunek do ojczyzny prywatnej poparty jest"(...) nakazem moralnym: jest
on nie tylko sprawą moich osobistych przywiązań, ale jest tak\e moim obowiązkiem, powinienem
kochać okolice stanowiące moją ojczyznę osobistą, bo one mi reprezentują ojczyznę w znaczeniu
ideologicznym, której są częścią (,..)
e) Naród jako -wspólnota psychiczna. tej perspektywie definicyjnej najistotniejszym elementem
decydującym o uzyskaniu to\samości narodowej jest zbiorowa wola bycia narodem, zgoda na
wspólny, historyczny los, duma z osiągnięć i gotowość do ponoszenia największych ofiar w
sytuacji zagro\enia bytu narodowego. W ujęciu tym eksponuje się rolę wzorów osobowych
(bohaterowie narodowi) kreujących bohaterskie postawy, wzmacniające świadomość
narodową, która decyduje o odrębności opisywanej tutaj zbiorowości.
Mo\na zatem, przy syntetycznym potraktowaniu typ wszystkich, przedstawionych tutaj ujęć narodu
powiedzieć, i\ "(...)naród to trwała wspólnota ludzi ukształtowana historycznie w obrębie danego
terytorium, na gruncie określonych doświadczeń, tradycji i języka, posiadająca więzi ekonomiczne
i własne instytucje polityczne, charakteryzująca się swoistym systemem kulturowym oraz
poczuciem to\samości i odrębności wobec innych zbiorowości i grup etnicznych".
Przy analizie współczesnych narodów pojawia się wiele interesujących ale równie\ zło\onych
problemów dotyczących np. wzajemnych relacji między narodem a państwem, charakteru
narodowego (zarówno w ujęciu normatywnym jak i empirycznym) czy stereotypów narodowych.
Wykraczają one jednak poza normy niniejszego skryptu, mającego przecie\ charakter
wprowadzający w problematykę socjologii i psychologii społecznej.
Rozdział szósty
Struktura społeczna i nierówności społeczne.
1. Podstawowe wymiary analizy struktury społecznej.
Pojęcie "struktura społeczna" stanowi istotną kategorię analityczną stosowaną zarówno w
rozwa\aniach empirycznych jak i teoretycznych, odnoszonych do funkcjonowania społeczeństwa.
w rozwoju myśli społecznej zainteresowania badawcze strukturą społeczną trwające nieprzerwanie
od XIX wieku mo\na ująć w dwu podstawowych perspektywach. Jedna z nich odnosi się wyraznie
do etymologicznego /łacińskiego/ znaczenia słowa "struktura", która traktowana jest przede
wszystkim jako "budowa". Ten wyraznie przestrzenny, "architektoniczny" punkt widzenia
traktowany jest oczywiście dość metaforycznie. Tym nie mniej odnosi się on do takiego
postrzegania struktury społecznej, która jawi się jako określony, mniej lub bardziej wyraznie
powiązany ze sobą układ elementów .
W drugiej perspektywie struktura społeczna traktowana jest dość "anatomiczne", jako
względnie organiczna całość, w które poszczególne elementy tej struktur interesują badaczy nie
tyle ze względu na siłę i treść związków i współzale\ności zachodzących między nimi co ze
względu na funkcje pełnione na rzecz utrzymania społeczeństwa jako całości sui generis /swego
rodzaju/ .
Te dwie odmienne płaszczyzny analizy prowadzą oczywiście do nieco innego oglądu tego,
co się dzieje wewnątrz społeczeństwa, wzbogacając tym samym naszą wiedzę i stymulując
pojawienie się dalszych propozycji analizy . Mimo jednak zaznaczających się ró\nic w podejściach
analitycznych i interpretacyjnych badacze zgodni są co do tego, i\ w sensie ogólnym termin
[ Pobierz całość w formacie PDF ]