[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Larry'ego Birda funkcjonuje neuronowe połączenie wytworzone przez nieustanne powtarzanie
ruchów niezbędnych do umieszczenia piłki w koszu.
Pamiętaj, \e mo\emy uwarunkować ka\cie zachowanie, jeśli powtórzymy je odpowiednią ilość
razy z odpowiednim natÄ™\eniem emocji.
143
Fundamentalnym prawem warunkowania jest to, \e ka\dy wzorzec emocji lub zachowań, który
podlega ciągłemu wzmacnianiu, staje się reakcją automatyczną i bezwarunkową. Brak
wzmacniania powoduje w końcu zanik wzorca.
Jakie nagrody - umysłowe, fizyczne albo emocjonalne - mo\esz sobie przyznawać za świadome
wytworzenie nowego wzorca?
144
Czy mo\na nauczyć kurę tańczyć? Nawet jeśli wyda ci się to nieprawdopodobne, odpowiedz
brzmi: tak. Wszystkie zwierzęta -i ludzie - zachowują się zmiennie.
Sekret tresera polega na uwa\nej obserwacji kury. Ilekroć sama zaczyna poruszać się w kierunku
planowanym przez tresera, natychmiast wzmacnia on to zachowanie nagrodÄ… w postaci pokarmu.
Na poczÄ…tku kura nie wie, dlaczego jest karmiona. Mimo to jednak treser dalej jÄ… nagradza
(wzmacnia zachowanie), ilekroć porusza się ona w po\ądanym kierunku. W końcu kura uczy się
sekwencji ruchów, które składają się na taniec.
Działania ludzi są oczywiście bardziej zło\one ni\ działanie kury. Ale czy nie wytresowano w
tobie odpowiednich zachowań na przykład w pracy lub w szkole? W jaki sposób mo\esz wykorzy-
38
stać zasadę tresury, by pomóc sobie, swoim pracownikom albo dzieciom w wytworzeniu nawyku
sukcesu?
145
PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Właściwa koordynacja w czasie jest absolutnie niezbędna dla skutecznego warunkowania.
Aby wzmocnienie było skuteczne, musi nastąpić dokładnie w chwili, kiedy wykonywana jest po-
\ądana czynność. Jeśli do momentu pozytywnego lub negatywnego wzmocnienia minie zbyt du\o
czasu, wtedy wzmocnienie kojarzone jest z zachowaniem jedynie intelektualnie, a nie emocjonal-
nie w systemie nerwowym.
Na przykład kierowcy karani mandatem za niewłaściwe parkowanie nara\eni sana określone
niedogodności z opóznieniem. Poniewa\ mogą oni nie płacić mandatu nawet przez kilka tygodni,
często popełniają to samo wykroczenie wiele razy. Gwarantuję ci jednak, \e gdyby
nieuprawnione zaparkowanie samochodu na miejscu dla inwalidów kończyło się za ka\dym
razem eksplozją samochodu, kierowcy nie tylko przełamaliby stary wzorzec, ale i natychmiast
wytworzyli w sobie nowy!
146
PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA: wiczenie
Sporządz listę nagród, których mo\esz sobie udzielać natychmiast po wykonaniu właściwej
czynności". Następnie wska\ na określoną sytuację, w której będziesz się świadomie wzmacniał,
u\ywając jednej z tych nagród.
DRUGATECHNIKA WARUNKOWANIA Konsekwentne wzmacnianie jest wa\ne, kiedy po
raz pierwszy warunkujesz nowy wzorzec. Ilekroć zauwa\ysz u siebie po\ądane zachowanie (na
przykład wstajesz od stołu, zanim najesz się do syta, albo nie przyjmujesz proponowanego ci
papierosa), natychmiast siÄ™ nagradzaj.
147
TRZECIA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Treserzy wiedzą doskonale, \e jeśli nagradzają delfina za ka\dy skok, po krótkim czasie nie
będzie chciał skakać bez nagrody. Co gorsza, mo\e te\ doznać przesytu i nie chcieć skakać w
ogóle.
My niczym się tu nie ró\nimy. Tak samo reagujesz ty, twoje dzieci, współpracownicy i ka\dy, z
kim się stykasz. Jeśli wzmacniasz kogoś za ka\dym razem, szybko staje się to nudne. Kiedy
wzorzec zachowania jest ju\ ustalony, o wiele skuteczniejsze dla jego podtrzymania jest
nagradzanie zmienne. Tak więc mniej więcej po miesiącu nagradzania siebie lub innych za
ka\dym razem, zwolnij tempo. Udzielaj nagrody spontanicznie!
148
Zmienne wzmacnianie jest jednym z najpotę\niejszych narzędzi warunkowania. Zastanów się na
przykład nad tym, co ciągnie ludzi do hazardu. Gdyby wygrywali za ka\dym razem, początkowo
byłoby to podniecające, ale z czasem zaczęłoby przypominać pracę (ciągnij przez cały czas za
dzwignię jednorękiego bandyty", a dostaniesz za to pieniądze). Niepewność co do nagrody
podnieca system nerwowy i zwiększa intensywność przyjemności w chwili otrzymania nagrody,
czyniąc z niej prawdziwie potę\ne wzmocnienie. To właśnie uzale\nia.
Dokładnie to samo dzieje się, kiedy po rzuceniu palenia sięgasz po jednego" papierosa. Traktujesz
go jako nagrodę, wzbudzasz siłę zmiennego wzmacniania i zwiększasz uzale\nienie. Za wszelką
ceną unikaj tej pułapki!
39
149
CZWARTA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Aby wdro\yć trwałą zmianę, najlepiej połączyć dwie techniki:
1. Nagradzaj się w regularnych odstępach za określone działania (co znane jest jako stałe
wzmacnianie). Na przykład delfiny tresowane, by skakały dziesięć razy pod rząd, nagradzane
są_zawsze po dziesiątym skoku, a więc co dziesiąty raz. Jednak aby się upewnić, \e nie nauczą się
one wkładania największego wysiłku właśnie w dziesiąty skok, nagradzane są te\ i po innych
skokach, ale nieregularnie. Dzięki temu delfin zawsze skacze wysoko kierowany ekscytującą
mo\liwością" nagrody.
2. Właśnie dlatego, jeśli warunkujesz siebie samego lub innych, nie zapomnij o przygotowaniu
specjalnej niespodzianki za specjalne wysiłki.
Czy pamiętasz to wspaniale uczucie, którego doświadczyłeś ostatnim razem po dodatkowej premii
w pracy? A mo\e po specjalnej pochwale w szkole lub na uczelni? Po niespodziance, którą
sprawił ci współmał\onek?
150
PITA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Jednym z najcenniejszych i najskuteczniejszych narzędzi warunkowania, tak w przypadku
delfinów, jak i ludzi, jest technika znana jako pula. Czasem treser daje delfinowi nagrodę nawet
wtedy, kiedy nie zachowuje się on dobrze, a więc, wydawałoby się, bez przyczyny. Często taka
niespodzianka stymuluje zwierzę do lepszych skoków.
Kiedy więc następnym razem poczujesz się przytłoczony kłopotami, mo\e pomo\e ci właśnie
pula -jakiś specjalny rodzaj traktowania, na który nie trzeba było sobie specjalnie zapracować.
Pomaga to przerwać wzorzec pozbawiony inspiracji i skłania do zwiększenia wysiłków.
Równie wa\ne jest udzielanie nagrody większej ni\ spodziewana. Przekonasz się, \e spowoduje
to zwielokrotnienie wysiłków w przyszłości.
Czy znasz kogoś, kto zasługuje sobie na zagarnięcie puli ju\ dzisiaj? A mo\e komuś jest to bardzo
potrzebne?
151
NWA KROK SZÓSTY
Sprawdz siÄ™!
Wykorzystaj poni\szą listę, aby przekonać się, \e właściwie wykonałeś ka\dy z poprzednich
pięciu etapów warunkowania neuroasocjacyjnego:
1. Upewnij się, \e ilekroć myślisz o starym wzorcu emocjonalnym lub wzorcu zachowań,
natychmiast kojarzysz z nim cierpienie.
2. Sprawdz, czy łączysz przyjemność z nowym wzorcem. Czy myśląc o nowych zachowaniach i
uczuciach, wyobra\asz sobie i czujesz rzeczy przyjemne zamiast przykrych?
[ Pobierz całość w formacie PDF ]